Interview: Vitaly Samoshko

Tekst: Steven De Mesmaeker

Op 23 maart 2023 staat er een heel bijzonder concert gepland in Westrand met twee magistrale pianosolisten. Eentje uit  Oekraïne en eentje uit België. Ze hebben echter één ding gemeen, ze waren beide laureaten van de prestigieuze Elisabethwedstrijd.

biografie

Vitaly is geboren in 1973 in Oekraïne en woont sedert 2001 in België. Hij geeft momenteel les aan het Koninklijk Conservatorium in Gent. Zijn eerste significante prestatie behaalde hij op de Sydney International Piano Competition in 1992, en na een hele reeks prijzen behaalde hij in 1999 internationale faam door het winnen van de Koningin Elisabethwedstrijd. Zijn internationale carrière bouwt hij verder uit vanuit Gent en daar mogen we fier op zijn. 

Hij stond reeds meermaals in Westrand en hij woonde zelfs enkele maanden in Dilbeek. Momenteel woont hij met zijn familie in Ternat. Hij kwam in Dil’arte al vertellen over zijn carrière en bracht zijn enthousiasme voor piano over bij de jonge Dilbeekse leerlingen. De twintiger van toen is ondertussen van rijzende ster uitgegroeid tot een zelfbewuste pianist met een breed repertoire. Hij combineert concerteren, lesgeven, jureren, kamermuziek spelen met de rol van familieman en papa van drie kinderen. 

Liebrecht is laureaat en won de publieksprijs van de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano in 2007. Hij trad op in meer dan 40 verschillende pianoconcerti met vooraanstaande internationale orkesten. Hij vervolmaakte zich aan muziekinstellingen als het Koninklijk Conservatorium Brussel, Höchschüle für Musik und Theater München, Indiana University Bloomington en New England Conservatory Boston.

Programma

Vitaly, je brengt samen met Liebrecht het derde pianoconcerto van Rachmaninov en het eerste pianoconcerto van Tsjaikovsky. Als we Tsjaikovsky en Rachmaninov naast elkaar leggen, wat zijn volgens jou de belangrijkste verschillen?

Het zijn allebei magistrale concerti, het idee om deze concerti te spelen was enkele maanden voor de vorige editie van de Elisabethwedstrijd voor piano en ook voor de oorlog begon. We hebben deze 2 concerti gespeeld en geïllustreerd voor de kijkers van de VRT.

Tsjaikovsky is ook heel moeilijk technisch: er komen veel octaven in voor en vele kleine technieken, je hebt een uitstekend technisch apparaat nodig om dit te kunnen spelen. Allebei zijn ze even moeilijk en vragen veel van de pianist.

Is de rol verschillend als je als solist speelt of als je de orkestbegeleiding op piano brengt?

Bij het begeleiden van een concerto probeer ik zoveel mogelijk het orkest te imiteren. De solo zit dan bij het orkest, bijvoorbeeld een klarinet of dwarsfluit en ik volg de ademhaling in de muziek.

Ik probeer zo goed mogelijk te begeleiden en te volgen. Begeleiding via de piano is veel gemakkelijker om het tempo te veranderen, met een orkest is het logger.  Die logica moet altijd aanwezig zijn en is gebaseerd op een natuurlijke timing.

Jij speelt de solo-partij in Rachmaninov 3, hoe komt het dat jij met dit werk van Rachmaninov een bijzondere band hebt? 

Ten eerste omdat ik met dit werk de Elisabethwedstrijd heb gewonnen en ten tweede was Rachmaninov een anti-Sovjet. Hij was geëmigreerd voor de revolutie naar de Verenigde Staten. Dat concerto zal ik altijd spelen en ik ben helemaal verliefd op die muziek. Het is zowel dramatisch als melodisch prachtig.

Oekraïne

Hoewel dit concert al gepland stond voor de oorlog in Oekraïne, heeft het nu een andere betekenis gekregen. 

Nu heeft dit programma een beetje een andere kleur gekregen door de oorlog in Oekraïne en mijn familie die daar nog leeft. Ik vind het zeer belangrijk om de context en de reden waarom ik dit concert breng te vertellen. Ik heb nog heel wat familie ter plaatse, mijn mama, mijn broer en neef wonen in Charkiv dat dagelijks wordt gebombardeerd. Ik veroordeel heel hard deze oorlog. We hebben al zoveel mensen verloren. Ik leef elke dag met die actualiteit. Ik kende een Oekraïense solist van de opera van Parijs, hij woonde al 19 jaar in Parijs, hij is gestorven in deze oorlog als vrijwilliger. Het is zeer tragisch.

Hoe verzoen je dat een Oekraïnse muzikant vandaag een concert brengt van Russische componisten? 

Het klinkt bijna symbolisch. Ik krijg vaak opmerkingen dat ik als Oekraïner vandaag Russische muziek breng. Ik ga Russische Muziek natuurlijk niet promoten. Ik vergelijk het met Oekraïners die wapens innemen op een Russisch slagveld en ze gaan gebruiken om tegen hen in te zetten. Zo zie ik ook dat ik Russisch muziek gebruik als wapen tegen deze oorlog. Ik heb dan ook de intentie om een deel van mijn honorarium te storten als hulp aan mijn land.

Wist je dat het derde deel van Tsjaikovsky gebaseerd is op een Oekraïens volkslied, dat heet Vide Vide Ivanikov. Ivanikov is de diminutiefvorm van Ivan. Tsjaikovsky heeft dit thema gebruikt in zijn concert. Het is een meisjeslied uit de winter, je kan het vergelijken met een feest zoals Driekoningen, meisjes zingen en roepen de naam van een jongen Ivan, om naar buiten te komen om mee te gaan zingen.

Hoe blijf je betrokken bij de situatie daar? 

Ik heb een collega die ook laureaat was in de Elisabethwedstrijd die woont in die regio en ik lees dagelijks zijn reportages over zijn ervaring. Zij ondervinden dagelijks veel verschillende problemen. Het leven gaat door, maar die bombardementen blijven dagelijks doorgaan, al negen maanden.

Op 20 december was het al 300 dagen oorlog. Het is een zeer gevoelig onderwerp vandaag en net daarom blijft het belangrijk om dit muzikaal programma te brengen. Het is niet slecht om het op elke mogelijke manier in de aandacht te houden, om bewustzijn te creëren.

Het thema ligt duidelijk gevoelig en raakt jou heel persoonlijk. Vind je het belangrijk dat het publiek jouw situatie ook kent? 

Ja. Ik ben ervan overtuigd dat Liebrecht mij hierin zal begrijpen. Ik wil niet dat het publiek gaat twijfelen over welke positie ik inneem in verband met de oorlog. Ik ga mijn verhaal ook persoonlijk vertellen en alle mogelijke twijfels bij het publiek wegnemen. Veel collega’s spelen dagelijks concerten om geld in te zamelen om jonge mensen in het buitenland te helpen en om scholen te helpen. Ik werk vandaag met een Oekraïnse student die ik zal begeleiden om toch zijn muzikale studies te kunnen afronden. Op zo’n manier kan ik ook helpen zodat die jonge mensen ook in het buitenland kunnen verder studeren. Ze hebben er vandaag niet de financiële middelen voor.

Is Charkiv nu opnieuw bevrijd of hoe is de situatie daar? 

Die stad was nooit bezet. Het probleem zit hem echter dat de stad waar ik afkomstig van ben, zeer dicht bij de Russische grens ligt. Met een veldartillerie, elke dag.

Vliegtijd van de raketten is 2 minuten, dus niemand kan ze tijdig onderscheppen. Daarom hebben we nog snellere en effectievere wapensystemen nodig. We hebben ook een kritische energie- infrastructuur.  Russen hebben voldoening om alles te ruïneren. Heel veel burgers beslisten om de stad niet te verlaten en elke dag sneuvelen gewone burgers, heel wat jonge mensen ook.

Wegens gezondheidsredenen heb ik ooit één concert moeten afzeggen. Omdat dit voordien gepland was, laat ik het zeker doorgaan. Het is een prachtig concert en prachtige muziek en ik moet eerlijk zijn over mijn standpunt en ik wil dat ook aan het publiek duidelijk maken.