choreograaf, danser Wim Vandekeybus

biografie

Wim Vandekeybus (1963) is choreograaf, danser, fotograaf en filmmaker. In het midden van de jaren tachtig richtte hij zijn dansgezelschap Ultima Vez op.  De voorbije decennia heeft Vandekeybus met zijn voorstellingen op een heel eigen manier zowel in binnen- als in buitenland de ontwikkeling van de moderne dans gemarkeerd.

Vandekeybus’ bewegingstaal, waarin hij energie, risico en gevaar confronteert met intuïtie, impuls en instinct, is de dansante vertaling van een dramatische levensvisie vol dynamiek en conflict. Centraal in zijn werk staat de onophefbare spanning tussen lichaam en geest, gevoel en intellect, man en vrouw, natuur en cultuur, mens en dier, groep en individu, illusie en werkelijkheid. Op steeds nieuwe wijze stelt Vandekeybus zich dezelfde vraag: hoe reageert de mens in extreme situaties? Hij spreekt in dat verband van ‘het moment van de catastrofe’, wat humor, speelsheid en een zekere lichtheid in zijn werk niet uitsluit.

Vandekeybus’ voorstellingen zijn associatieve montages en bewegen zich bij voorkeur tussen de disciplines die een grote autonomie behouden. Zijn dans heeft een grote theatrale kwaliteit. (Live)muziek, video en film maken integraal deel uit van die theatrale expressie en zijn vaak de motor van de voorstellingen. Vandekeybus werkte samen met muzikanten als Thierry De Mey, Peter Vermeersch, David Byrne, David Eugene Edwards, Arno, Charo Calvo, Mauro, Marc Ribot en Trixie Whitley. 

Aanvankelijk zijn tekst en verhaal in zijn voorstellingen slechts fragmentair aanwezig, volledig ondergeschikt aan de lichamen en hun impulsieve bewegingen. Doorheen de jaren is Vandekeybus in zijn werk geëvolueerd naar grotere en samenhangende fabels, vaak over gemeenschap, individu en conflict. Het thema van zijn voorstellingen verschuift van puur fysieke spanningen tussen lichamen naar spanningen tussen groepen en tussen groep en individu. Hij ensceneerde bestaande tragedies van Jan Decorte en Euripides en werkte samen met hedendaagse auteurs als Bart Meuleman, Peter Verhelst en Pieter de Buysser. Uit recente voorstellingen als Mockumentary of a Contemporary Saviour en TrapTown spreekt een grote bekommernis over de huidige politieke stand van zaken in de wereld.

Met iedere voorstelling zoekt Vandekeybus naar een andere vorm: “Dat is waarom ik de ene keer een extreem muzikale voorstelling maak (nieuwZwart) om daarna een project te baseren op de ervaringen van één iemand (Monkey Sandwich) en dan weer een thema te vinden in de klassieke mythologie (Oedipus/bêt noir of Die Bakchen) of een analytisch stuk te maken waarin theatraliteit een belangrijke rol speelt (Talk to the demon).” De kern van zijn voorstellingen is en blijft de vitale energie van het lichaam. Daarrond heeft Vandekeybus een rijk en divers oeuvre ontwikkeld dat nationaal en internationaal gewaardeerd wordt.

voorstellingen in Westrand

What the body does not remember (1987 en herneming op 27 februari 2013)

Met zijn eerste voorstelling What the body does not remember (1987) maakte hij meteen een opgemerkte artistieke entree. De voorstelling werd beloond met Bessie Award (New York Dance and Performance Award), een prijs die wordt toegekend voor grensverleggend werk. Ook voor zijn tweede voorstelling Les porteuses de mauvaises nouvelles (1989) ontving hij een Bessie.

Foto: Matthias Zölle 

Immer da Selbe Gelogen (27 maart 1992)

"Op een dag in 1990, ontmoet Wim Vandekeybus een zeldzaam enigma in de haven van Hamburg. Het raadsel zit, kijkend naar de zee, op een bankje en draagt een bruine hoed. Het is een kind van 88 jaar dat zich door het leven heeft geworsteld als een smokkelaar, een zanger, een acteur en als danser, overlevend op kleine jobs hier en daar. Zijn naam is Carlo Verano. Vandekeybus neemt de tijd om naast hem te gaan zitten en te luisteren naar duizenden waargebeurde verhalen, leugens die enkel poëzie echt laat klinken. Hij luistert, filmt, registreert de oude kluizenaar en biedt hem gezelschap aan voor de laatste reis. Vandekeybus kluistert, met Immer das Selbe gelogen, de rebelse humor van Carlo, de wijze minstreel, aan de scène."

Her body doesn't fit her soul (19 februari 1994)

In Her Body Doesn't Fit Her Soul speelt film een prominente rol. Voor het eerst wordt een kortfilm als integraal onderdeel van de voorstelling gebruikt. Elba en Federico gaat over een koppel - Dirk Roofthooft en Vivian Cruz – dat een appartement deelt, maar niet echt samen wonen. Hij werkt 's nachts, zij doorheen de dag. Ze slapen aan dezelfde kant van het bed: hij overdag, zij 's nachts. Zij droomt, hij niet. Ze denken voortdurend aan elkaar, maar zijn bijna nooit samen. Het verlangen is belangrijker geworden dan de bevrediging: de tijd wanneer ze op elkaar wachten wordt erdoor versneld, terwijl de momenten die zij samen doorbrengen vertraagd worden.

De film is de rode draad doorheen de voorstelling, het grootste deel van de centrale thema's worden op deze wijze geïntroduceerd. Dag en nacht, duisternis en licht, zien en niet zien, concepten die letterlijk aan bod komen in de aanwezigheid van twee blinde performers. Saïd Gharbi en Machtelt Philips verplaatsen zich probleemloos onder de andere dansers, dit echter zonder enige visuele steun.

Foto: Ultima Vez

Mountains made of barking (9 maart 1995)

Wim Vandekeybus' zesde voorstelling, waarin film, muziek, tekst en dans tot een wervelend geheel worden samengevoegd, is allicht de meest duistere die hij tot dan maakte. Vandekeybus ging filmen in Marokko met Saïd Gharbi, de blinde danser van het gezelschap. Nog geen tien dagen, met een heel kleine ploeg en zonder professionele acteurs. Enkel met "The Tale of Petkutin and Kalina" uit "The Dictionary of Khazars" van Milorad Pavic op zak.

Sratching the inner fields (19 december 2001)

Het bijna volledig vernieuwde gezelschap bestaat uit een internationale bezetting van vijf danseressen en twee actrices. Opnieuw vormen dans, tekst en muziek inherente onderdelen van de voorstelling.

Voor het tekstmateriaal werd nauw samengewerkt met de Vlaamse schrijver Peter Verhelst, die een aantal verhalen uit de ‘sprookjesroman’ Zwellend Fruit herwerkte voor de creatie. De originele muziek werd gecomponeerd door Yves De Mey alias Eavesdropper. Voor het geluidsconcept werkte Wim Vandekeybus ten slotte samen met de Duitse geluidsontwerper Josh Martin.

What the body does not remember (27 februari 2013 - herneming van 1987)

Galloping Mind (langspeelfilmdebuut - 19 januari 2016)

Zonder het van elkaar te weten, wordt een tweeling bij de geboorte gescheiden. Het meisje groeit op in de middenklasse, haar broertje in een straatbende. Twaalf jaar later kruisen hun wegen opnieuw en ontdekken ze hun gemeenschappelijk lot, hen opgelegd door de volwassenen.

Het is het begin van een bewogen ontdekkingsreis naar hun roots én hun onafhankelijkheid, maar geen van beiden is in staat het verleden te ontlopen...

Tralier: 

Speak low if you speak love (15 oktober 2016)

Speak low if you speak love is geen opera, noch een musical in de gebruikelijke zin van het woord, maar een opzwepende mengeling van experimentele muziek met klassieke traditie. Wim Vandekeybus wil met zijn nieuwe voorstelling niet het allesomvattende frame aanreiken om de liefde te begrijpen, want an sich bestaat de grijpbaarheid van de liefde niet, ze is gewichtloos.

Vandekeybus werkt opnieuw samen met Mauro Pawlowski en zijn kompanen. De charismatische Zuid-Afrikaanse zangeres Tutu Puoane brengt de op klassieke verhalen geïnspireerde songs. Ultima Vez-performers en eerder klassiek opgeleide dansers beïnvloeden elkaar.

In spite of whishing and wanting (27 oktober 2017)

In 1999 slaat In Spite of Wishing and Wanting in als een bom. Wim Vandekeybus maakt voor het eerst een voorstelling die niet gaat over de chemie tussen mannen en vrouwen, maar over een oerverlangen in een wereld met enkel mannen. Bezwerende filmbeelden en danssequenties, ondersteund door de sensuele soundtrack van David Byrne, vloeien over in monologen over angst, verlangen naar geborgenheid en de magie van de slaap. Een volledig nieuwe cast zet zijn tanden in deze wereldtopper!

Go figure out yourself (17, 18 en 19/01/2019)

Go Figure Out Yourself onderzoekt de grenzen tussen publiek en performers. Door op een eenvoudige manier vrij in de ruimte te bewegen, word je deel van een gezamenlijke happening. Het is een voorstelling waar je met meer vragen dan antwoorden naar buiten komt. De traagheid van het veelvoud contrasteert er met de snelheid van de enkeling.

Een host en zijn gevolg nemen het publiek mee naar het cabaret der vragen waarbij Go Figure Out Yourself als enig voorlopig mogelijke antwoord geldt. Het tempo ligt hoog. Interactie is onvermijdelijk. Niet langer wordt er gespeeld vóór maar veeleer met het publiek dat op zijn beurt het landschap vormt voor deze radicale reis.

Go Figure Out Yourself is een ontmoeting met het publiek in een onvoorbereide ruimte. Vijf uitgesproken personages nemen je mee tot ver buiten de beschermde muren van het theater. Ze tonen je een plek waar je je eigen gedachten vorm kan geven - enkel en alleen door naar anderen te kijken en te luisteren. Lever je uit aan een onvoorspelbaar en spannend parcours. Aan de kracht van de blik. Vlakbij.

Traptown (25 september 2019)

TrapTown neemt je mee naar een parallel universum, ontdaan van gedefinieerde tijd en ruimte. Oerconflicten domineren, de noodzaak en (on)mogelijkheid van emancipatie dringt zich op. De danstaal van Vandekeybus is herkenbaar en zit vol risico’s en conflict. De onderlinge verhoudingen worden in veel partnerwerk uitgevochten.

Laat je meeslepen in een wereld met indrukwekkende filmbeelden, gemaakt in het labyrint van het architectenduo Gijs Van Vaerenberg waarbij de wanden een gangenstelsel vormen waar personages krioelen als in een onontkoombare stad van steegjes en uithoeken. Gijs Van Vaerenberg is gekend van het kunstwerk Study for a Windmill in Itterbeek in het kader van De Blik van Bruegel, het ‘doorkijk’-kerkje Reading between the lines in Borgloon en het Horst festival.

Teksten van Pieter De Buysser vormen het uitgangspunt van deze dans-mythologie. De voorstelling wordt opgeluisterd met een filmische soundtrack van Trixie Whitley en de Brusselse band Phoenician Drive, die het publiek vervoeren langs orakels, weemoed, loutering en euforie.

Traces (19 februari 2022)

In de voorstellingen van de voorbije jaren stonden fabels centraal; in TRACES keert Vandekeybus terug naar het lichaam, naar de instinctieve reactie, het nu-moment, de onmiddellijke energie die de hartslag vormden van zijn eerste voorstellingen. Ver van iedere romantiek en zonder nostalgie naar heroïsche tijden. Met aandacht voor de hedendaagse, complexe, chaotische en contingente realiteit van het lichaam. Een herontdekking van een tegelijk krachtige en kwetsbare vitaliteit in een wereld van technologische en ecologische dreiging. Hoeveel natuur leeft er nog in de mens? Hoeveel dier? TRACES gaat niet over de buitenwereld, over de cultuur die de mens heeft opgebouwd. Het is een zoektocht naar de sporen van de natuur die het lichaam is vergeten. In momenten van risico en gevaar, van intuïtief beslissen om te overleven.

In de overweldiging van de Roemeense natuur met de laatste oerbossen van Europa, zoekt Vandekeybus naar sporen die ouder zijn dan de mens en zijn geheugen. Naar the inner story, naar het verhaal dat zich voor of voorbij de taal ontvouwt en alleen in de pulsen van de dans en de muziek verteld kan worden.

Elf dansers en vijf muzikanten. De muziek wordt geschreven door Marc Ribot en Trixie Whitley.

Hands do not touch your precious Me (3 februari 2024)

De complexe relatie tussen lichaam en geest blijft hem intrigeren. Nu inspireert  de mythische godin Inanna hem om te reflecteren over het ondoorgrondelijke wezen dat de mens is. De verschillen tussen man en vrouw, mens en dier, dood en leven blijken slechts ijdele constructies.  Samen met componist Charo Calvo, acht dansers en kunstenaar Olivier de Sagazan schept hij een wereld die even utopisch als gruwelijk, even krachtig als kwetsbaar is. Welke driften schuilen onder de beschaving? 

Interviews

https://ultimavez.com/